ละคร 'บุพเพสันนิวาส' ที่กำลังมาแรง ทำให้คนไทยหันมาสนใจประวัติศาสตร์และหาหนังสืออ้างอิงทางประวัติศาสตร์มาอ่านกันมากขึ้น กรมศิลปากรจึงได้โอกาสสั่งพิมพ์หนังสือ 'จินดามณี' ฉบับพระโหราธิบดีใหม่ทั้งฉบับปกแข็ง-ปกอ่อน เตรียมขายให้ประชาชนที่สนใจได้ซื้อหากันในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ 29 มี.ค.-8 เม.ย. นี้

นอกจากนี้ กระทรวงวัฒนธรรมยังนำหนังสือจินดามณีไปแจกให้ผู้เข้าร่วมประชุมครม. เมื่อสัปดาห์ก่อน (20 มี.ค.) กระทั่ง พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และหัวหน้า คสช. สั่งให้ครม.ไปท่องจินดามณีมาคนละบท แล้วไปสอบปากเปล่ากับนายกรัฐมนตรีด้วย

แม้คนทั่วไปอย่างเราไม่จำเป็นต้องไปสอบปากเปล่าด้วย แต่มาทำความรู้จักหนังสือจินดามณีกันว่า คืออะไร? ท่องไปแล้วจะได้อะไรจากหนังสือเล่มนี้?

หนังสือจินดามณีคืออะไร?

“จินดามณี” เป็นวรรณกรรมสำคัญฉบับหนึ่งของไทยแต่งขึ้นโดยพระโหราธิบดีในรัชสมัยพระนารายณ์มหาราช เดิมเขียนด้วยสมุดข่อย หากใครจะเรียนก็จะต้องคัดลอกต่อไปเรื่อยๆ จนกระทั่งถึงยุคที่ 'หมอบรัดเล' นำเทคโนโลยีการพิมพ์เข้ามาในสยาม ก็มีการตีพิมพ์จินดามณีด้วยกระดาษ

นักประวัติศาสตร์หลายคนตั้งข้อสังเกตว่าจินดามณีฉบับพระโหราธิบดีอาจไม่ใช่แบบเรียนที่ให้คนทั่วไปศึกษา แต่น่าจะเป็นแบบเรียนที่ได้รับความนิยมสำหรับคนที่ต้องการถวายตัวเข้ารับราชการหรือคนที่สนใจด้านกวีนิพนธ์

อย่างไรก็ตาม หลายคนก็มองว่าจินดามณีเปรียบเหมือนแบบเรียนเล่มแรกของไทย ทำให้ในเวลาต่อมา หนังสือแบบเรียนหลายเล่มใช้ชื่อว่า จินดามณี ตามด้วย เช่น จินดามณีฉบับความแปลกฉบับพระเจ้าบรมโกศ จินดามณีฉบับกรมหลวงวงษาธิราชสนิท จินดามณีฉบับพิมพ์ของหมอสมิท จินดามณีฉบับพิมพ์ของหมอบรัดเล เป็นต้น

เนื้อหาเกี่ยวกับอะไร?

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธรระบุว่าจินดามณีมีเนื้อหาเกี่ยวกับการสอนพื้นฐานด้านอักขรวิทยา และการประพันธ์บทร้อยกรองประเภทต่างๆ ครอบคลุมเรื่องการใช้สระ พยัญชนะ วรรณยุกต์ การแจกลูก (ประสมคำและผันวรรณยุกต์) การผันอักษร อักษรศัพท์ อักษรเลข การแต่งคำประพันธ์ชนิดต่างๆ นอกจากนี้ ยังมีการรวบรวมคำที่เขียนผิดบ่อย เช่น คำพ้องรูป พ้องเสียง คำยืมจากภาษาต่างประเทศ การใช้ไม้ม้วน (ใ) ไม้มลาย (ไ) ตัวอย่างคําที่ใช้ ส, ศ, ษ ไปจนถึงการอธิบายฉันทลักษณ์ในโคลงกลอนแต่ละประเภท

จินดามณีมีคุณค่าอย่างไร?

จินดามณีเป็นวรรรกรรมมีคุณค่าต่อสังคมไทยหลายประการ ในด้านสังคม จินดามณีเป็นต้นแบบในการเขียนแบบเรียนภาษาไทยในเวลาต่อมา และถือเป็นการบันทึกประวัติศาสตร์ในสมัยพระนารายณ์มหาราช ทั้งเรื่องศาสนาและการค้าขายกับชาติตะวันตก ส่วนด้านเนื้อหา จินดามณีได้ปูพื้นฐานในด้านภาษาศาสตร์และวรรณคดีให้กับคนไทย อีกทั้งยังเป็นหนังสืออ้างอิงที่ดีในเปรียบเทียบภาษาไทยโบราณกับยุคปัจจุบัน นอกจากนี้ จินดามณียังมีคุณค่าด้านวรรณศิลป์ ทั้งการเล่นคำ สัมผัสอักษร สัมผัสสระ รวมถึงมีบรรยายโวหารและ พรรณนาโวหารที่ชัดเจน

ทำไมต้องท่องจินดามณี?

การศึกษาจินดามณีแบบท่องจำก็อาจไม่ใช้วิธีการเรียนที่ดีนัก เนื่องจากผู้ศึกษาต้องทำความเข้าใจก่อนว่าจินดามณีก็เหมือนหลักฐานทางประวัติศาสตร์อื่นๆ ที่มักคัดลอกสืบต่อกันในหลายยุคสมัย ซึ่งอาจเกิดความคลาดเคลื่อนไปจากต้นฉบับ เพราะเจ้าของสมุดคัดลอกจินดามณีสามารถเพิ่มเติมเนื้อหาที่ตนได้รับมาใหม่ หรือค้นพบใหม่ลงไป หรือสมุดอาจขาดไป และนำมาปะติดปะต่อใหม่โดยไม่ได้เรียงตามลำดับเดิม สังเกตุได้จากการลำดับเนื้อหาที่ไม่เรียงจากเรื่องง่ายอย่างการสะกดคำ ไปหาเรื่องยากอย่างเรื่องอักษรศัพท์ และฉันทลักษณ์

อย่างไรก็ตาม จินดามณีถือเป็นหนังสืออ้างอิงที่ดีในการศึกษาความแตกต่างระหว่างภาษาไทย โบราณกับยุคปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นวิธีการสะกด การใช้เครื่องหมายวรรณยุกต์ และรูปการันต์ และผู้ศึกษาควรรู้ว่าหลักภาษาในหนังสือจินดามณีอาจไม่สามารถนำมาใช้กับหลัก ภาษาไทยในปัจจุบันไม่สามารถท่องจำและนำมาใช้ตามได้ทั้งหมด

ข่าวเกี่ยวข้อง :

"ประยุทธ์" สั่ง ครม.ท่องหนังสือ "จินดามณี" ให้ได้คนละบท จะทดสอบปากเปล่า