ตลอดปีนึงที่ผ่านมา เรื่องแซ่บๆ ไม่แพ้เรื่องใต้เตียงดารา หรือใต้โพเดียมท่านผู้นำ ก็เห็นจะเป็นเรื่องความเชื่อแบบ "บ้านๆ" ของชาวเราอย่างเรื่อง "ผี" นี่แหละ เพราะเป็นข่าวคราวไม่เว้นแต่ละวัน แถมเอาเข้าจริงก็เป็นพล็อตเรื่องเดิมๆ เพิ่มเติมแค่รายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ
อีกไม่กี่วันจะสิ้นปีเลยจะขอจัดอันดับสุดยอดเรื่องผี ประจำปี 2560 กันสักหน่อย หลายๆ เรื่องถ้ามองกันดีๆ ก็สนุกได้สาระพอประมาณ แถมยังบอกภาพความเป็นไทยอะไรบางอย่างกับเราได้อีกด้วย
"กระสือ" ผีแห่งอาเซียน: เทคโนโลยีดีเท่าไหร่ ภาพก็ไม่เคยชัด
ผีตัวแรกที่อยากพูดถึง ขอยกให้กับ "กระสือ" อย่าขำไปนะจ๊ะ เพราะยิ่งเทคโนโลยีก้าวไกล ใช่ว่าผีพื้นบ้านตัวนี้จะหายหน้าไปตามความเจริญ ด้วยกล้องมือถือพิกเซลยิ่งสูงก็ยิ่งมีข่าวคราวการจับภาพ "ดวงไฟประหลาด" ได้ตลอดๆ ยกตัวอย่างตอนต้นปีราวเดือนมกราคม สื่อตีข่าวชาวบ้านหวาดผวา หลังถ่ายคลิปดวงไฟประหลาดได้ที่ตำบลภูดิน จังหวัดกาฬสินธุ์ ประกอบกับมีสัตว์เลี้ยงตายไม่ทราบสาเหตุ ด้วยเหตุนี้พอมืดปุ๊บชาวบ้านเลยปิดหน้าต่างปั๊บ ความกลัวครอบคลุมไปทั่วพื้นที่
กระสือเป็นผีเก่าแก่ มีชื่อมาตั้งแต่ในกฎหมายตราสามดวง พูดถึงคู่กับผีอีก 2 ชนิดที่ล้มหายตายจากโลกแห่งความเชื่อไปแล้ว นั่นก็คือ "ฉมบ" และ "จะกละ" การที่กระสือถูกเอ่ยนามถึงปัจจุบันจึงนับว่านางแน่เอาการ ความน่ากลัวก็คงมีอยู่บ้าง แต่ที่แน่ๆ นางมีอัตลักษณ์ยากหาใครเปรียบ เพราะมีแสงวูบวาบ และถือได้ว่าเป็นผีประจำชาติอาเซียน เช่น ใน “มหาราชวงษ์ พงษาวดารพม่า” พูดถึงพระมเหสีชาวเงี้ยวของพระเจ้าอนรธามังช่อ มีพระธาตุเสด็จมาอยู่ที่ต่างหูเกิดเป็นแสงสว่างไสว จนคนโจษกันว่าพระนางเป็นกระสือ ทำให้ถูกเนรเทศ
ขณะที่ในมาเลเซียมีกระสือที่เรียกว่า "เปนังกาลัน" ตัวนี้คล้ายกระสือบ้านเราทุกกระเบียด แถมยังชอบแวะเวียนไปตามบ้านหญิงเพิ่งคลอด บ้านเรามักบอกว่ากระสือมากินรกเด็ก ส่วนมาเลย์บอกว่านางจะแทรกลิ้นมาตามร่องไม้เพื่อเลียเลือดจากการคลอด เป็นสาเหตุการตายของแม่และเด็ก นี่อาจเป็นเบื้องลึกในจิตใจของผู้คนสมัยก่อนที่มองว่าการคลอดเป็นเรื่องของความเป็นความตาย ด้วยระบบสาธารณสุขยังไม่ดีพอ ความสูญเสียไม่ทราบเหตุจึงเป็นเรื่องของอำนาจเหนือธรรมชาติที่อธิบายไม่ได้ในขณะนั้น
แต่สำหรับบ้านเราในปัจจุบัน กระสือมักมีข่าวการพบเห็นในภาคอีสาน มาพร้อมกับความคลุมเครือ และภาพเบลอๆ ชาวบ้านจะเชื่อว่ามีจริงหรือไม่ก็เป็นอีกเรื่อง แต่ที่สำคัญคือทำไมสื่อถึงช่างขยันทำข่าว เอาภาพมัวๆ มาตีเรื่องได้เป็นวรรคเป็นเวร อย่างนี้สะท้อนอะไรได้บ้าง?
“พี่นวลคือใคร?” วลีเด็ดช่วงสิ้นปี
ผีที่ฉันยกให้เป็นอันดับ 2 ของปีนี้ คือผีแบบ New Entry มาแรงแซงโค้งช่วงปลายปี “พี่นวล” ที่ใครหลายคนได้ยินชื่อครั้งแรกต้องอุทานว่า “ใครวะ?”
พี่นวลมีความเป็น “ผีสูตร” นั่นคือ “ตายโหง” แถมมีความพิเศษเพราะโดนควายเผือกขวิด เฮี้ยนจัดเพราะตายขณะท้อง อย่างที่เรียกว่า “ตายทั้งกลม” (ทั้งกลมแปลว่าทั้งหมด ไม่ใช่ตายท้องกลมแบบที่ชอบเขียนผิดกัน) ซึ่งคุณสมบัติเหล่านี้เป็นผีตามขนบนิยมที่พบได้ตั้งแต่อดีต เช่น นางนากพระโขนง และผีต้นกล้วยในตำนานกัมพูชา ที่ถูกนำมาทำเป็นภาพยนตร์ Ghost Banana Tree (2004) เล่าถึงหญิงสาวชาวบ้านที่บาดเจ็บจนป่วยและเสียชีวิตอย่างทรมาน แต่วิญญาณยังรอการกลับมาของสามี
ดังนั้น เรื่องพี่นวลจึงไม่ใช่เรื่องใหม่ พล็อตเรื่องเดิม แค่เปลี่ยนชื่อกับโครงเรื่องนิดๆ หน่อยๆ แต่กลับสร้างปรากฎการณ์ได้เยอะแยะ ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะจิตใจเราอ่อนไหว หรือเศรษฐกิจไม่ดีจัดถึงขนาดต้องพึ่งผีตายโหง ก็สุดแท้จะคาดเดา แต่สิ่งที่เป็นแรงกระตุ้นสำคัญปฏิเสธไม่ได้ว่ามาจาก “สื่อ” นี่แหละ เพราะถ้าย้อนกลับไปค้นๆ ดูในเฟสบุ๊คของเจ้าของสำนักพี่นวล พบว่าพี่นวลเดบิวต์มาตั้งแต่ปี 2557 แล้ว แต่เพิ่งมาดังตอนนี้ก็จากการประโคมข่าวของสื่อ ถึงราคาค่าตัวพี่นวลที่หลักหมื่น และขุดค้นประวัติ พาดหัว “ใครคือพี่นวล” เป็นคนสำคัญเสมือนนางเพิ่งได้โอลิมปิก
เรื่องนี้ “คุณบรรยงค์ สุวรรณผ่อง” ประธานกรรมการจริยธรรมวิชาชีพ สมาคมนักข่าววิทยุและโทรทัศน์ไทยกรรมการควบคุมจริยธรรม สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย ถึงกับต้องส่งข้อความถึงเพื่อนร่วมอาชีพเบาๆ ว่า ‘พี่นวล’ เป็นข่าว เท่ากับส่งเสริมความงมงาย เพราะการนำเรื่องราวของพี่นวลมาเสนอเป็นข่าว โดยไม่มีการค้นคว้าหาข้อมูลเพิ่มเติม มีแต่การลอกมาลง นอกจากส่งเสริมการขายให้เจ้าของเพจขายเครื่องรางแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมความงมงายแก่สังคมอีกด้วย
ยังดีที่ยังพอมีคนทำสื่อไหวตัวทันอยู่บ้าง เรื่องผีพี่นวล จึงเป็นข่าวดีแบบผีๆ เรื่องหนึ่งในปี 60 ที่ฉันอยากบันทึกไว้
“ปอบ” ตัวแทนความเหลื่อมล้ำ อมตะนิรันดร์กาล
สุดยอดเรื่องผีประจำปี 2560 ต้องยกให้กับ “ปอบ” เหตุผลหลักๆ ก็คือ ผีรายนี้ปรากฎในหน้าสื่อตลอดทั้งปี เรียกได้ว่าเดือนเว้นเดือนต้องมีข่าวปอบโผล่ไปตามที่ต่างๆ เน้นๆ ที่จังหวัดแถบอีสาน เช่น ข่าวจับปอบนับแสนตัว ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ที่อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ, ข่าวสัตว์เลี้ยงล้มหายตายจากจนชาวบ้านหวาดระแวงว่ามีปอบเข้าหมู่บ้าน ราวเดือนกรกฎาคม ที่ อำเภอปทุมราชวงศา จังหวัดอำนาจเจริญ, ข่าวชาวบ้านทำพิธีขับไล่คน 9 คนที่ถูกหาว่าเป็นปอบช่วงเดือนกันยายน ที่อำเภอชมชื่น จังหวัดมหาสารคาม และข่าวชาวบ้านตื่น “ผีปอบนาบง” เดือนพฤศจิกายน ที่อำเภอหนองกุงศรี จังหวัดกาฬสินธุ์
นี่เป็นส่วนหนึ่งในความฮอตของ “ปอบ” โดยฉันเคยเขียนถึงไปแล้วครั้งหนึ่งใน Blog จะเห็นได้ว่าปอบมีความโบร่ำโบราณไม่เบา ผ่านกาลเวลาอย่างยาวนาน แต่มีสิ่งที่ไม่เคยเปลี่ยนอย่างหนึ่ง ก็คือ คนชายขอบ คนนอกชุมชน คนไม่มีปากเสียง มักจะต้องข้อหาเป็นปอบอยู่เสมอ แถมหลายๆ กรณียังเป็นการกดทับทางเพศสภาพ เพราะปรากฎว่าบางครั้ง “ผู้หญิง” มักถูกโยนให้เป็นปอบ แค่มีผัวหลายคน แต่อยู่กันได้ไม่ยืดเพราะบังเอิญบุญน้อยด่วนจากไปก่อน ก็ถูกหาว่าเล่นของจนเข้าตัวเป็น “ปอบกินผัว” ฯลฯ
ทั้งหมดนี้เป็นอันดับเรื่องผีๆ ปี 2560 ที่จัดมาให้ดูแบบประมวล จริงๆ ก็ยังมีผีอื่นๆ ถูกกล่าวถึงอยู่บ้างในปีนี้ เช่น ผีกระหัง ผีโพง ผีกะ แต่ผีทั้งสามข้างต้นดูเหมือนจะสะท้อนอะไรๆ ในบ้านเราได้ดีที่สุด และหากเรื่องผีเป็นตัวแทนความคิดอ่านของสังคมแล้วหละก็ เชื่อสิว่าปีหน้าผีเหล่านี้ต้องมีพื้นที่ข่าวให้ได้เห็นอีกแน่นอน...
