กระทรวงวัฒนธรรม ประกาศรายชื่อศิลปินแห่งชาติประจำ ปี 2562 โดย วิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี และประธานกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้แถลงผลการคัดเลือกศิลปินแห่งชาติ พุทธศักราช 2563 ที่ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ จำนวน 12 คน ประกอบด้วย สาขาทัศนศิลป์ จำนวน 4 คน ได้แก่ ประเภทวิจิตรศิลป์ ปาณินท์ (จิตรกรรม) ,สิงห์คม บริสุทธิ์ (ถ่ายภาพ) ประเภทประยุกต์ศิลป์ ชาตรี ลดาลลิตสกุล (สถาปัตยกรรม) ,ธีระพันธ์ วรรณรัตน์ สาขาวรรณศิลป์ จำนวน 2 คน ได้แก่ เริงชัย ประภาษานนท์ เจ้าของนามปากกา เศก ดุสิต ผู้สร้างผลงาน อินทรีแดง ,เทพ ชุมสาย ณ อยุธยา ราชานวนิยายลึกลับสยองขวัญแห่งประเทศไทย เจ้าของนามมปาก ตรี อภิรุม กับผลงานนวนิยาย แก้วขนเหล็ก ทายาทอสูร นาคี เป็นต้น สาขาศิลปะการแสดง จำนวน 6 คน ได้แก่ประเภทดนตรีไทย นาฏศิลป์ไทย

และศิลปะการแสดงพื้นบ้าน ศรีนวล ขำอาจ (เพลงพื้นบ้าน - ลำตัด) หรือ แม่ศรีนวล คู่ขวัญเพลงลำตัด ครูหวังเต๊ะ ,ทรงศักดิ์ ประทุมสินธุ์ (ดนตรีพื้นบ้านอีสาน) ประเภทดนตรีสากล และนาฏศิลป์สากล สติ สติฐิต (ผู้ประพันธ์เพลงไทยสากล) เจ้าของนามปากา “เนรัญชรา” ผู้ประพันธ์เพลงดัง หยาดน้ำฝนหยดน้ำตา ได้รับพระราชทานรางวัลเสาอากาศทองคำ เมื่อปี พ.ศ.2521 วินัย พันธุรักษ์ (ดนตรีไทยสากล - ขับร้อง) 1 ในสมาชิกวง ดิอิมพอสซิเบิ้ล ประเภทภาพยนตร์และละคร ชนประคัลภ์ จันทร์เรือง (ภาพยนตร์และละคร) หรือที่รู้จัก ในชื่อ ครูช่าง ผู้ก่อตั้งคณะละครมรดกใหม่ ,อารีย์ นักดนตรี (ภาพยนตร์และละคร) ตำนานดาราโทรทัศน์ไทยคนแรก ช่อง 4 บางขุนพรหม

ประธาน กวช. กล่าวต่อว่า ผู้ที่ได้รับยกย่องเป็นศิลปินแห่งชาติ จะได้เข้าเฝ้าฯ รับพระราชทานเข็มและโล่เชิดชูเกียรติ และรับค่าตอบแทน เดือนละ 25,000 บาท ตลอดระยะเวลาที่มีชีวิตอยู่ ค่ารักษาพยาบาลตามพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยเงินสวัสดิการเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลโดยอนุโลม เว้นแต่มีสิทธิเบิกจากหน่วยงานอื่น ให้เบิกจากหน่วยงานนั้นก่อน ถ้าเบิกจากหน่วยงานนั้นได้ต่ำกว่าสิทธิตามพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยเงินสวัสดิการเกี่ยวกับการรักษาพยาบาล ให้มีสิทธิเบิกในส่วนที่ยังขาดอยู่ได้อีกภายในวงเงินไม่เกิน 100,000 บาท ต่อปีงบประมาณ ค่าช่วยเหลือเมื่อประสบสาธารณภัย ครั้งละไม่เกิน 50,000 บาท ต่อครั้ง ค่าของเยี่ยมในยามเจ็บป่วยหรือในโอกาสสำคัญเท่าที่จ่ายจริง รายละไม่เกิน 3,000 บาท ต่อครั้ง และกรณีเสียชีวิต จะได้รับเงินช่วยเหลือบำเพ็ญกุศลศพ รายละ 20,000 บาท และเงินช่วยเหลือค่าจัดทำหนังสือเผยแพร่ผลงานเมื่อเสียชีวิตเท่าที่จ่ายจริง รายละไม่เกิน 150,000 บาท เป็นต้น                            

อิทธิพล คุณปลื้ม รมว.วัฒนธรรม รองประธานกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ (กวช.) เปิดเผยถึงเกณฑ์การคัดเลือกศิลปินแห่งชาติ ประกอบด้วย 3 หลักเกณฑ์ใหญ่ ดังนี้

เกณฑ์ที่ 1. คุณสมบัติของศิลปินแห่งชาติ มี 6 ประการ ได้แก่ เป็นผู้มีสัญชาติไทยและยังมีชีวิตอยู่ในวันประกาศยกย่อง / เป็นผู้มีความรู้ความสามารถ มีความเชี่ยวชาญ และมีผลงานดีเด่นเป็นที่ยอมรับของวงการศิลปะในสาขานั้น / เป็นผู้สร้างสรรค์และพัฒนาศิลปะในสาขาที่ได้รับการประกาศยกย่อง / เป็นผู้ผดุง ถ่ายทอด เผยแพร่ หรือเป็นต้นแบบศิลปะในสาขาที่ได้รับการประกาศยกย่อง / เป็นผู้มีคุณธรรม ทุ่มเท และเสียสละเพื่องานศิลปะ / และเป็นผู้มีผลงานที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและมนุษยชาติ

เกณฑ์ที่ 2. คุณค่ามาตรฐานผลงานศิลปะของศิลปินแห่งชาติ ผลงานต้องสื่อให้เห็นถึงคุณค่าในความดี ความจริง ความงาม อารมณ์ และคุณค่าทางจิตวิญญาณ แสดงออกถึงแนวคิด สร้างพลังความรู้และพัฒนาสติปัญญาแก่มนุษยชาติ ก่อให้เกิดความรู้สึกสะเทือนอารมณ์ และส่งเสริมจินตนาการ และเป็นผลงานสร้างสรรค์มีเอกลักษณ์ มีทักษะสูงส่ง มีกลวิธีเชิงสร้างสรรค์ ไม่แสดงเจตนาหรือจงใจคัดลอกหรือเลียนแบบผลงานของผู้อื่นทั้งเปิดเผยและแอบแฝง

เกณฑ์ที่ 3. การเผยแพร่และการยอมรับคุณค่าผลงานของศิลปินแห่งชาติ ผู้ที่ได้รับการเสนอชื่อเป็นศิลปินแห่งชาติ จะต้องมีการเผยแพร่ผลงานและได้รับการยอมรับ คุณค่าในผลงาน ดังนี้ เป็นผลงานที่ได้รับการจัดแสดง ถ่ายทอดหรือเผยแพร่ต่อสาธารณชนอย่างต่อเนื่อง มีหลักฐาน อ้างอิง โดยเป็นผลงานที่แสดงให้เห็นถึงแนวคิด พัฒนาการทางงานศิลปะอย่างเด่นชัด และเป็นผลงานได้รับรางวัล หรือเกียรติคุณระดับภูมิภาค ระดับชาติ หรือระดับนานาชาติ ซึ่งมีกระบวนการพิจารณาที่มีมาตรฐานและเป็นที่ยอมรับ 

นับตั้งแต่เริ่มโครงการศิลปินแห่งชาติเมื่อปี พ.ศ.2527 มีศิลปินแห่งชาติ ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ ตั้งแต่ พ.ศ. 2528 - 2561 แล้วจำนวน 307 คน และในปี พ.ศ. 2562 จำนวน 12 คน รวมทั้งสิ้น 319 คน ซึ่งเสียชีวิตไปแล้ว 146คน โดยยังมีชีวิตอยู่ 173 คน  

อนึ่ง กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม จะทำหนังสือกราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสนำศิลปินแห่งชาติ พุทธศักราช 2562 ทั้ง 12 คน เข้าเฝ้าฯ รับพระราชทานเข็มและโล่เชิดชูเกียรติ ในวันที่ 24กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2563 ซึ่งเป็นวันศิลปินแห่งชาติ หรือวัน เวลาใด ตามแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ