จากปรากฎการณ์ Social Movement ที่เป็นกระแสในห้วงเวลานี้ของขบวนการเคลื่อนไหวเยาวชน นักเรียน นิสิต นักศึกษา และประชาชน ได้รวมตัวกันจากมิติโซเชียลมีเดียออกมาแสดงเจตนารมณ์

ไม่เพียงแต่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ที่เป็นหมุดหมายในการออกมาแสดงเชิงสัญลักษณ์ แต่มันได้ขยายวงกว้างไปทั่วประเทศ ผลักคนหลากหลายวัยให้ออกมาร่วมกันสะท้อนปัญหาสื่อสารไปยังรัฐบาลว่า ถึงเวลาแล้วที่อนาคตของพวกเขาต้องถูกดีไซน์จากผู้คนทุกภาคส่วน ไม่ใช่อำนาจเบ็ดเสร็จของ 'ผู้มีอำนาจ'

เช่นเดียวกับเครือข่ายคนรุ่นใหม่ ในนาม 'กลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไท' ซึ่งเป็นการรวมตัวของนักเรียนมัธยมทั่วประเทศ ที่ต้องการปฏิรูประบบการศึกษา แก้ไขระเบียบกฎเกณฑ์อำนาจนิยม ที่ผูกมัดราวกับว่าพวกเขาเป็น 'ทาส' ภายใต้ความผุกร่อนของระบบ 

อีกทั้งการถูกตีตราว่าเป็น 'นักเรียนเลว' ในขณะที่พวกเขาออกมาปกป้องการลิดรอนสิทธิ เช่นกรณีการ 'กล้อนผม' ว่ามันคือการลงโทษหรือเสียบประจานเหมือนยุคดึกดำบรรพ์

"สิ่งกดทับด้วยระบอบอำนาจนิยม" 

• เทปกาวแปะเสื้อสะท้อนการคุกคามสิทธิ

ภูมิ- นักเรียนมัธยมปีที่ 4 จากรั้วสาธิตวัดพระศรีมหาธาตุ มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร หนึ่งในแนวร่วมกลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไท ได้ฉายภาพโครงสร้างปัญหาของระบบการศึกษาไทย ผ่านกรอบแว่นตาทรงกลมและทรงผมรองทรงสูง  

"มันเป็นโรงงานผลิตทาส โรงงานผลิตปลากระป๋อง ที่ต้องทำตามคำสั่งเพื่อโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ดีในสังคม " ภูมิ นิยามการศึกษาไทยด้วยประโยคที่ว่า ก่อนเล่าย้อนไปเมื่อก้าวสู่สถานศึกษา จาก ดช.ภูมิ สู่นักเรียน ม.ปลาย สารพัดระเบียบที่ถูกตีกรอบ

สร้างความสงสัยนำไปสู่การตั้งคำถามว่า เหตุใดการศึกษาไทยถึงยึดติดกับระบอบอำนาจนิยม ไม่เพียงการกดทับในด้านปัญญา เขายังเห็นว่ามันส่งผลต่อความคิดสร้างสรรค์ โดยเฉพาะเรื่องทรงผมที่มันอยู่บนร่างกาย แต่กลับถูกกล้อนผม เพราะเชื่อว่ามันคือสิทธิขั้นพื้นฐาน

เป็นโรงงานผลิตทาส การศึกษาไทยนั้นก็เหมือนสร้างเป็นโรงงานออกมาเลย เป็นโรงงานผลิตปลากระป๋อง เธอต้องทำตามอย่างนี้เท่านั้น เพื่อจะเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ดีในสังคม

เมื่อในโลกศตวรรษที่ 21 พรมแดนของการหาความรู้ไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป 'ภูมิ' เล่าว่าได้เสาะหาข้อมูลจากบทความระบบการศึกษาของต่างประเทศ เขาพบว่ามันช่างแตกต่างจากความจำเจที่เขาต้องเผชิญอยู่ เพราะเห็นว่าการศึกษามีส่วนสำคัญในการผลิตบุคลากรที่มีคุณภาพของประเทศ แต่ทำไมระบบการศึกษาไทยกลับถอยหลัง 'ด้อยพัฒนา' เขาเปรียบเปรยกับสิ่งที่ต้องจำนน 

"ผมเลยคิดว่าสักวันหนึ่ง ผมต้องออกมาเปลี่ยนแปลงสิ่งที่มันเป็นอยู่" นี่คือจุดเริ่มต้นในการย่างเข้าสู่กลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไทอย่างเต็มตัว ปัจจุบันกว่า 1 ปี ที่เขาได้ออกมาเคลื่อนไหวเรียกร้องไปยังกระทรวงศึกษาธิการ ไม่เพียงแต่เพื่อสิทธินักเรียนยังรวมไปถึงสิทธิครู ซึ่งมีครูรุ่นใหม่บางส่วนได้ร่วมผลักดันพร้อมกับกลุ่มเยาวชน  

เพราะการศึกษาในปัจจุบันนอกเหนือจากเรื่องทรงผม เขาพบว่า 'หลักสูตร' คืออีกหนึ่งสลักสำคัญของปัญหา มันคือการบังคับทำให้เด็กไม่สามารถเลือกในสิ่งที่เขาตามหา ดังนั้นมันควรถูกแก้ไขให้ 'นักเรียนเป็นศูนย์กลาง' เพื่อเปิดทางเลือกโดยอิสระเสรี 

ภาพเด็กนักเรียนชูป้ายปราศรัยหน้ากระทรวงศึกษาธิการ ที่ปรากฎยังหน้าสื่อต่างๆ ชวนให้ผู้คนต่างสงสัยว่าพวกเขาทำไมถึงออกมา "เราอยากแสดงให้ผู้ใหญ่รู้ว่า มันเกิดอะไรขึ้นในสถานศึกษา"

การออกมาแสดงเชิงสัญลักษณ์ ถือเป็นการแสดงออกว่ายังมีเด็กนักเรียนที่โดนอย่างนี้อยู่ มีเด็กนักเรียนที่โดนตัดผม ยึดถุงเท้า กล้อนผม ยึดกระเป๋า เราก็เลยออกมาแสดงสัญลักษณ์ให้คนข้างนอกรู้ ผู้ใหญ่ข้างนอกรู้ ว่ามันมีเหตุการณ์แบบนี้ในโรงเรียนนะ

ภูมิได้เล่าถึงการลิดรอนสิทธิในโรงเรียน และอีกหลายกรณีที่เกิดขึ้น จึงเป็นที่มาของการแสดงเชิงสัญลักษณ์ตามสถานที่ต่างๆ เพื่อส่งเสียงให้คนภายนอกได้รับรู้ พร้อมเปิดโอกาสให้เด็กนักเรียนได้ออกมาสะท้อนการละเมิดสิทธิร่วมกันกับพวกเรา

เรื่องแบบไม่นี้ไม่ต้องมีคนชักใย

• สัญลักษณ์การเรียกร้องเสรีภาพ

ในการเคลื่อนไหวต่างๆ ของเยาวชนตลอดสิบปีที่ผ่านมา มักถูกครหาว่ามีคนชักใยอยู่เบื้องหลัง เราจึงอดที่จะถามไม่ได้ว่าในส่วนของกลุ่มการศึกษาเพื่อการเป็นไทนั้น มีความคิดเห็นอย่างไร ตัวแทนกลุ่มได้ยืนยันว่าพวกเขาออกมาต่อสู้ด้วยตนเอง โดยไม่มีใครมาคอยชักจูง เพราะต่างเห็นร่วมกันว่าระบบการศึกษาไทยมันแย่และกดขี่สิทธินักเรียนอย่างไร ภูมิเน้นย้ำอีกว่า มันไม่จำเป็นต้องมีใครมาบงการ เพราะหนุ่มสาวเหล่านี้ต่างมุ่งหวังศัทธาและมองเห็นปัญหาไปในทิศทางเดียวกัน เพื่อออกแบบอนาคตให้คุณภาพชีวิตพวกเขาดีขึ้น

การเคลื่อนไหวของนักเรียน พวกเราออกมาสู้ด้วยตัวเอง ไม่มีท่อน้ำเลี้ยง ไม่มีใครบงการอยู่ พวกเราเห็นการศึกษาไทยที่มันแย่ขนาดนี้ การศึกษาไทยที่กดทับกดขี่ละเมิดสิทธิพวกเราขนาดนี้ พวกเราออกมาสู้ด้วยพลังนักเรียนของพวกเราเอง

เมื่อได้รับคำตอบแล้ว อีกคำเสียดสีที่พวกเขาได้พบเจออยู่เสมอ ว่าเด็กยุคนี้ไม่มีความอดทนเอาเสียเลย พอสิ้นคำถามชายหนุ่มคนเดิมได้ตอบสวนขึ้นมาทันที

"ผมคิดว่าเรื่องความอดทนเป็นเรื่องส่วนบุคคล แต่ถ้าเราไม่ออกมาพูดเรื่องสิทธิของวันนี้ แล้วอีกกี่ปีจะมีใครพูด"

เพราะเขาเองมองว่าหากไม่มีการออกมาเคลื่อนไหว ปัญหาหมักหมมเหล่านี้ก็จะถูกผลักกลับไปอยู่จุดเดิม จุดที่มันถูกกดทับไว้ด้วยอำนาจนิยม 

"ช่องว่างทางชนชั้นในการศึกษาไทย"

• ภาพสะท้อนความเหลื่อมล้ำระบอบการศึกษา

"คุณต้องจ่ายสูงกว่าเพื่อที่จะได้เรียนโรงเรียนที่ดีกว่า" ไม่เพียงแต่หน่วยงานราชการเท่านั้นที่ 'ระบบอุปถัมภ์' ยังเข้าไปแทรกแซง แต่ภายในสถานศึกษาก็ได้รับผลกระทบจากเงินใต้โต๊ะที่เรียกว่า 'แป๊ะเจี้ย'

ภูมิ เห็นว่านี่คือสิ่งสำคัญที่สะท้อนธาตุแท้ความเหลื่อมล้ำในการศึกษา เพราะเด็กต่างจังหวัดจะถูกสอนต่างจากนักเรียนในตัวเมือง รวมถึงการกำเนิดเกิดขึ้นของ 'โรงเรียนอีลิต' ต่างๆ หากต้องการเข้ามาในสถานศึกษาที่เพียบพร้อมด้วยคุณภาพ มันก็ต้องแลกด้วยค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้น ทำให้ตัดโอกาสเด็กที่มีความตั้งใจแข่งขันเข้ามาสูญเปล่าไป 

ยังไม่นับการเข้าถึงเครื่องแต่งกายที่ยังมีผู้คนในวัยเดียวกันกับเขายังขาดแคลน เด็กหนุ่มนักกิจกรรมมองว่า ปัญหานี้คือปัญหาคลาสสิคที่ยังไม่มีใครแก้ไขได้ เพราะแต่ละครอบครัวล้วนมีปัญหามากน้อยต่างกัน บางส่วนฐานะยากจนแทบไม่มีเงินซื้อชุดใหม่ ดังนั้นการตีกรอบว่าต้องแต่งกายตามกฎกระทรวงควรยกเลิก เพื่อลดช่องว่างในการแบ่งชนชั้นในระบบการศึกษา

อนึ่งกลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไท ไม่ได้เป็นเพียงกลุ่มเดียวที่ออกมาเคลื่อนไหว พวกเขายังมีพันธมิตรอย่างกลุ่มนักเรียนเลวและกลุ่มครูรุ่นใหม่ ภูมิเล่าว่าพวกเขามีเครือข่ายที่คอยประสานกันอยู่ทั่วประเทศ โดยประเด็นหลักของกลุ่มการศึกษาไทได้มีข้อเรียกร้องใน 4 ประเด็นหลัก ประกอบไปด้วย

1.ปฏิรูประบบครู เพราะเห็นว่าครูไม่ได้สอนในสิ่งที่อยากสอน ต้องไปเคลียร์งานวิจัย งานเอกสารต่างๆ รวมถึงสวัสดิการและเงินเดือนที่ไม่เพียงพอสอดคล้องกับค่าครองชีพ

2.แก้ไขระเบียบที่กดขี่นักเรียน เพราะมีกฎละเมิดสิทธิ ไม่ว่าจะเป็นกฎทรงผมหรือการแต่งกาย เนื่องจากคนเราต้องมีสิทธิเลือกการแต่งกายได้ ขณะที่ทรงผมทำไมเด็กนักเรียนต้องตัดทรงตามระเบียบ 

3.แก้หลักสูตรการศึกษาเพื่อนักเรียน เพราะปัจจุบันเป็นการบังคับให้เรียนตามที่กระทรวงวางไว้ ด้วยเหตุผลนี้มันได้ส่งผลไปยังนักเรียนในบางพื้นที่ เช่นภาคใต้ อาจจะมีความสนใจในเรื่องประมง ต่อยอดอาชีพบรรพบุรุษ แต่พวกเขากลับไม่มีสิทธิเลือก

4.คัดค้านร่าง พ.ร.บ.การศึกษา ที่มีความคุมเครือไม่เอื้อประโยชน์ต่อนักเรียนและครู มีความเป็นอำนาจนิยมสูงมาก 

อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง

• ศธ.ประกาศโรงเรียน 'ห้ามกล้อนผมเด็ก' อีกต่อไป
• ส.บ.ม.ท. ป้อง 'ครูกล้อนผม' เป็นคนดี - นักเรียนสวนเลิกอ้างความดี เพื่อละเมิดเด็ก
• เครือข่ายครูขอสอน เรียกร้องสถานศึกษา หยุดละเมิดสิทธิ นร.
• นร.ผิดหวัง ศธ.ตอบเรื่องโรงเรียนละเมิดสิทธิ LGBTQ+ ไม่ได้